दार्चुला, हरि प्रसाद जोशी।
भन्दा तँ भने जस्तो लाग्ला तर एकपटक गाउँले जीबन सम्झौ भनेको है हजुर…..
मान्छे आजकल धेरै व्यस्त भइसके । व्यस्त पनि बिना कामका ‘न रस छ ,न जश’ जसले गाउँ छोडेको छ। खैर मैले तपाईलाई निर्दिष्ट गर्न खोजेको होइन् मात्रै गाउँ सम्झाउन खोजेको !
एक वर्ष मा ६ ऋतु हुन्छन्, यी पनि भनिदिउँ (चैत/वैशाख वसन्त ऋतु, जेठ/असार ग्रिस्म ऋतु, श्रावण/भदौ वर्षा ऋतु, असोज/कार्तिक सरद ऋतु, मंसिर/पुस हेमन्त ऋतु, माघ/फागुन शिशिर ऋतु)
हो, मैले यहाँ वर्षा ऋतु को अन्तिम देखि सरद ऋतु को अन्तिम सम्म गाउँले जीवनको केहि अंश साझा गर्न चाहे।
सुदूरपश्चिम तिर भाद्र महिनामा गौरापर्व उल्लासका साथ मनाइन्छ भने मकै तोड्ने काम पर्वको चटारो संगै आउँछ। ताके जात संगै महालाए’का श्राद्ध आउँछन् । सबैका घरमा पितृहरुको सम्मान र सद्भाव देखिन्छ र नवरात्री संगै दशैं भित्रिन्छ भने खर काट्ने समय फेरि यो संगै बल्झिन्छ, धान चुट्ने देखि जोत्ने र गहुँ बाली लगाउने कर्म संगै …….यसले पहाडको मर्म बुझाउँछ।
म यहाँ यो वर्ष आफुले गरेको काम र अनुभूत गरेको गाउँले जीबन् साझा गर्छु ल….
यतिबेला रात्रिकालीन जात्रा लागिरहेका छन्, आज त कार्तिक शुक्ल एकादशी भइसक्यो। साथसाथै गहुँ छिरेपछि पर्सो(प्रांगारिक मल) बोक्न सुरु भएको छ, (मान्छे हरुसंग पैचो लिएर गरिने कार्य)।
यसमा आनन्द आउँछ पुरुषहरु बोक्ने गर्छन् भने महिलाहरु फिज्ने गर्छन् यसमा सिमित छैन अहिलेको समयमा। बिहान पिडालु हालेको मास’को दाल ,दहि,मुलाको टिपुवा(साग) ,हरियो खुर्सानी,घिउ खाना हुन्छ। दिउँसो केरा,मह,खिर कल्यौउ(खाजा) हुन्छ भने बेलुकी मासका पुरी,छाँच(मोही),साग लगायत……. आहा जीबन त गाउँले जीवन कतिको आनन्दित ?
नछुटाउनु पर्ने कुरा, संघीयता संगै गाउँमा बिजुली पुगेको छ, सडक, खानेपानी आदि मान्छेका आधारभूत आवश्यकताहरु पूरा हुने चरणमा छन् साच्चिकै नेपाल विकासको उल्लेख्य गतिमा छ। मात्रै हामीले हाम्रो परम्परालाई पुरस्कृत गर्दै अगाडि बढ्नु छ।
बिडम्बना, गाउँमा कतिपय ले गोरु पाल्न छोडिसके, भैंसी दुहेर बुढेसकालमा धनगढी पठाउने अपराध बोकिरहेका छन्, आफ्नो खेत बाँझो राखेर तराईको गर्मी र चिसोमा ज्यान गुमाउन एवम् कैदी जीबन बिताउन खोजिरहेका छन्। यसमा हामीले “सबै तौड, हामलै दौड” गर्नु छैन् सुदूरपश्चिम आफैंमा देवभूमि हो हरेक काम संगै देवताहरुको दर्शन मिल्छ मानस खण्ड हो , यहाँ मन आनन्दित हुन्छ। समाज परस्पर छ, एकआपसमा मिलेको छ, यसलाई कायम राख्नुपर्छ।
बिषय बंग्याए झै लाग्ला तर म फर्के, अनि जयपुर को जात्रा अस्ति कार्तिक नवमीका दिन १३ गते सम्पन्न भयो भने लेकम क्षेत्र’कै ठूलो जात्रा लाग्ने राष्ट्रिय धाम मालिकार्जुन को जात्रा यहि कार्तिक १७ गते शिखर धुरामा पुजन र १८ गते रात्रिकालीन जात्रा मड’ मा लाग्ने छ।
जात्रा हरुमा एउटा गलत प्रवृत्ति हावि हुँदैछ , मन्दिरमा जाने बत्ती बालेर तत्काल फिर्ता हुने जुन बत्ती बालेको कुनै अर्थ हुँदैन जबसम्म मन्दिरमा द्युपध्यान(धुपद्यौ) हुँदैन तबसम्म मन्दिर मै जग्रात बस्नुपर्छ। अनि पो जात्रा गएको फल प्राप्त हुन्छ।
